Μόνο το 36% των Ευρωπαίων καταφέρνει να αποταμιεύει σε τακτική βάση, ενώ σχεδόν οκτώ στους δέκα το κάνουν περιστασιακά, σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χρηματοοικονομικού Σχεδιασμού (EFPA), που εξετάζει τη χρηματοοικονομική υγεία περισσότερων από 14.300 πολιτών σε δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και την Ελλάδα. Τα αποτελέσματα αποκαλύπτουν μια Ευρώπη οικονομικά διχασμένη: έξι στους δέκα διαθέτουν αποθέματα για να καλύψουν τουλάχιστον τρεις μήνες βασικών εξόδων, τέσσερις στους δέκα θα μπορούσαν να αντέξουν έξι μήνες ή περισσότερο, ενώ ένα ανησυχητικό 15% δηλώνει ότι δεν έχει καθόλου αποταμιεύσεις.
Οι λόγοι που ωθούν τους Ευρωπαίους να βάζουν χρήματα στην άκρη ποικίλλουν, αλλά τρεις είναι οι βασικοί: οι διακοπές (44%), οι έκτακτες ανάγκες (41%) και η προετοιμασία για τη συνταξιοδότηση (35%). Ωστόσο, την ίδια στιγμή, το 36% των πολιτών είναι χρεωμένο, κυρίως με στεγαστικά ή καταναλωτικά δάνεια. Αν και οι περισσότεροι μπορούν να διαχειριστούν τις οφειλές τους, σχεδόν οι μισοί (49%) παραδέχονται ότι δυσκολεύτηκαν να τις εξυπηρετήσουν το περασμένο έτος, ενώ ένας στους πέντε (21%) έχει καθυστερημένες πληρωμές.
Όταν πρόκειται για επενδύσεις, οι Ευρωπαίοι παραμένουν ιδιαίτερα συντηρητικοί. Περισσότεροι από τους μισούς (51%) προτιμούν λογαριασμούς ταμιευτηρίου ή προθεσμιακές καταθέσεις, ενώ σημαντικό ποσοστό εξακολουθεί να διατηρεί μετρητά. Μόλις το 22% επενδύει σε μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια ή ETFs, το 10% σε κρυπτονομίσματα και το 6% σε ακίνητα.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική όταν η έρευνα στρέφεται στη συνταξιοδοτική προετοιμασία. Μόνο το 44% των ερωτηθέντων γνωρίζει πόσα έχει συγκεντρώσει για τη σύνταξή του, ενώ το 41% δηλώνει ότι προετοιμάζεται ενεργά για αυτήν – κυρίως άνδρες και μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Ένα 32% παραδέχεται ότι δεν έχει κάνει καμία προετοιμασία ή δεν σκοπεύει να κάνει στο μέλλον.
Δεν υπάρχει παιδεία
Η EFPA τονίζει, επίσης, ένα βαθύτερο πρόβλημα: τη χαμηλή χρηματοοικονομική παιδεία στην Ευρώπη. Το 74% των πολιτών δηλώνει ότι θα ήθελε να μάθει περισσότερα για τη διαχείριση χρημάτων, όμως μόνο το 11% γνωρίζει με ακρίβεια τα μηνιαία του εισοδήματα και μόλις το 9% κρατάει λεπτομερές αρχείο εξόδων. Σύμφωνα με την EFPA Ισπανίας, τα στοιχεία αυτά αποκαλύπτουν σημαντικές ελλείψεις στην κατανόηση και τον έλεγχο των προσωπικών οικονομικών, γεγονός που ενισχύει την οικονομική ανασφάλεια και μειώνει τη δυνατότητα προγραμματισμού.
Η δημοσίευση της έρευνας συμπίπτει με την παρουσίαση πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση των λεγόμενων «λογαριασμών αποταμίευσης και επένδυσης», με στόχο την κινητοποίηση του ιδιωτικού πλούτου των Ευρωπαίων προς τις κεφαλαιαγορές. Το σχέδιο αποσκοπεί αφενός στο να δώσει στους πολίτες ευκολότερη πρόσβαση σε επενδυτικά προϊόντα με υψηλότερες αποδόσεις, και αφετέρου να διευκολύνει τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, μειώνοντας την εξάρτησή τους από τρίτες αγορές, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Καθώς η Ευρώπη προσπαθεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της οικονομίας της και να προσελκύσει επενδύσεις, η οικονομική παιδεία των πολιτών αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα. Χωρίς γνώση, προγραμματισμό και κουλτούρα αποταμίευσης, η ευημερία πολλών Ευρωπαίων εξαρτάται ακόμη περισσότερο από την τύχη παρά από τη στρατηγική.